Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα - τι είναι, διάγνωση, πρόληψη, θεραπεία

μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς

Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι το δεύτερο σε συχνότητα καρκίνωμα του δέρματος μετά το βασικοκυτταρικό. Υπολογίζεται ότι, πάνω από μισό εκατομμύριο νέα περιστατικά διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο παγκοσμίως. Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αλλά παρατηρούνται πιο συχνά σε σημεία τα οποία εκτίθενται στον ήλιο όπως, π.χ. το πτερύγιο του αυτιού, το κάτω χείλος, το πρόσωπο, το φαλακρό τμήμα ενός κρανίου, ο λαιμός, τα χέρια κλπ.

Άτομα με ξανθά μαλλιά και πράσινα, μπλε,ή γκρι μάτια ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως επίσης και όλα τα άτομα που έχουν ιστορικό σημαντικής έκθεσης στον ήλιο. Άτομα που έχουν αναπτύξει στο παρελθόν βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Οι άντρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, σε σύγκριση με τις γυναίκες. Πολύ σπάνια εμφανίζεται σε άτομα πριν την ηλικία των 50 ετών, ενώ συχνότερα παρουσιάζεται στα άτομα που διανύουν την έβδομη δεκαετία της ζωής τους.

Η χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι η κύρια αιτία για την ανάπτυξη καρκινώματος του δέρματος. Η χρήση τεχνητού μαυρίσματος (solarium) διπλασιάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης ακανθοκυτταρικοόυ καρκινώματος. Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι τα τραύματα και οι χρόνιες φλεγμονές στο δέρμα.
Ορισμένες προκαρκινικές δερματικές βλάβες που συνήθως προέρχονται από συσσωρευμένη ηλιακή ακτινοβολία, έχουν σχέση με την ανάπτυξη του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος, όπως οι ακτινικές υπερκερατώσεις, δείτε περισσότερα εδώ, για τις οποίες κάποιοι υποστηρίζουν ότι αποτελούν την πιο πρώιμη μορφή του ακανθοκυτταρικού καρκίνου.

Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα εκδηλώνεται ως μία επίμονη παχιά, τραχεία, λεπιδώδης βλάβη, η οποία μπορεί να αιμορραγήσει εάν τραυματιστεί κατά λάθος. Συχνά, μοιάζει με θήλωμα και, μερικές φορές, εμφανίζεται ως μία ανοιχτή πληγή με επηρμένα όρια και εφελκίδες στην επιφάνεια, οι οποίες καλύπτουν μια επηρμένη ρυπαρή βάση.

Τι θα πρέπει να σας ανησυχήσει:
-Ένας όγκος που μοιάζει με θήλωμα, εμφανίζει κρούστες και, περιστασιακά, αιμορραγεί.
-Μία επίμονη, λεπιδώδης ερυθρή πλάκα με ανώμαλα όρια, η οποία άλλοτε ξηραίνεται και άλλοτε αιμορραγεί.
-Ένας επηρμένος όγκος με ένα κεντρικό εντύπωμα, το οποίο περιστασιακά αιμορραγεί. Ένας όγκος αυτού του τύπου είναι πιθανόν να αυξηθεί γρήγορα σε μέγεθος.
-Μία ανοιχτή πληγή η οποία αιμορραγεί, εμφανίζει κρούστες και επιμένει για εβδομάδες.
Επιπλέον των συμπτωμάτων των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων, οποιαδήποτε αλλαγή παρουσιάζεται σε προϋπάρχουσα δερματική βλάβη, μία ανοιχτή πληγή που επιμένει, ή η εξέλιξη μιάς νέας δερματικής βλάβης, θα πρέπει να ακολουθείται από άμεση επίσκεψη σε γιατρό.

Η θεραπεία του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος
Όταν το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα εντοπίζεται σε πρώιμο στάδιο και αφαιρείται άμεσα και πλήρως, σχεδόν πάντα θεραπεύεται, στην περίπτωση δε, που έχει προκαλέσει βλάβη, αυτή είναι αμελητέα. Εάν όμως δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, τότε τελικά, κατατρώει τους υποκείμενους ιστούς και γίνεται δύσμορφο και η ουλή που προκύπτει από την αφαίρεσή του, πιθανόν να μην είναι αισθητικά αποδεκτή. Ένα μικρό ποσοστό μπορεί να κάνει μετάσταση σε απομακρυσμένους ιστούς και όργανα και μπορεί, ακόμη να αποβεί και θανατηφόρο. Συνεπώς, ο γιατρός θα πρέπει να δει οποιοδήποτε ύποπτο όγκο δίχως καθυστέρηση. Η διάγνωση θα γίνει κατόπιν λήψης τεμαχίου ιστού (βιοψίας), ο οποίος θα ελεγχθεί στο μικροσκόπιο (ιστολογική εξέταση).
Ευτυχώς, υπάρχουν αρκετοί αποτελεσματικοί τρόποι για να εξαλειφθεί το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC). Το είδος της αντιμετώπισης εξαρτάται από τον τύπο, μέγεθος,το σημείο εντοπισμού, το βάθος του όγκου, την ηλικία και την γενικότερη κατάσταση υγείας του ασθενή.
Η θεραπεία λαμβάνει χώρα στο γραφείο του ιατρού, ή σε κλινική. Στις περισσότερες χειρουργικές επεμβάσεις χορηγείται τοπική αναισθησία κι έτσι, ο πόνος, ή η δυσφορία την οποία νοιώθει ο ασθενής είναι μηδαμινή.

- Μικρογραφική Χειρουργική με τη μέθοδο Mohs

Με την χρήση νυστεριού, ή ξέστρου (ένα κοφτερό εργαλείο σε σχήμα δακτυλίου), ο ιατρός αφαιρεί τον ορατό όγκο μαζί με μία πολύ λεπτή στρώση ιστού γύρω του. Αυτή η στρώση ελέγχεται άμεσα και λεπτομερώς με μικροσκόπιο, από ειδικό παθολογοανατόμο. Αν ο όγκος είναι ακόμη παρών, στο βάθος, ή στην περιφέρεια αυτού του ιστού, τότε η διαδικασία επαναλαμβάνεται, έως ότου φανεί στο μικροσκόπιο ότι δεν υπάρχει όγκος. Με τη χειρουργική μέθοδο Mohs σώζεται μεγαλύτερη ποσότητα υγιούς ιστού, μειώνεται η πιθανότητα τοπικής επανεμφάνισης και επιπλέον, σε ποσοστό 94 έως 99 %, αποτελεί την καλύτερη αντιμετώπιση όλων των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων. Χρησιμοποιείται συχνά σε υποτροπή του όγκου, ή σε όγκους οι οποίοι είναι χαμηλής πρόγνωσης, ή βρίσκονται σε σημεία δύσκολα να θεραπευθούν, όπως γύρω από τα μάτια, μύτη, χείλη, αυτιά, λαιμό, χέρια, ή πόδια. Μετά από την αφαίρεση του όγκου η πληγή επουλώνεται, είτε φυσικά, είτε διαμορφώνεται με την χρήση των μεθόδων της επανορθωτικής πλαστικής χειρουργικής. Στην Ελλάδα δεν έχει αναπτυχθεί αυτή η θεραπεία καθώς απαιτείται άμεση, συνεχής και εντός του χειρουργείου συνεργασία χειρουργού και παθολογοανατόμου, γεγονός δύσκολο για τα ελληνικά δεδομένα.

- Χειρουργική Αφαίρεση
Ο ιατρός αφαιρεί χειρουργικά ολόκληρο τον όγκο μαζί με την περιβάλλουσα περιοχή, διατηρώντας όρια υγιούς δέρματος πέριξ του όγκου για λόγους ασφαλείας. Στη συνέχεια, η τομή κλείνει με ράμματα. Ο ιστός ο οποίος αφαιρείται στέλνεται στο εργαστήριο για μικροσκοπική εξέταση, με σκοπό την πιστοποίηση ότι όλα τα καρκινικά κύτταρα έχουν αφαιρεθεί. Το ποσοστό επιτυχίας με αυτή την τεχνική αποτελεί περίπου το 92% των πρωτοπαθών όγκων. Το ποσοστό πέφτει στο 77%, σε περιπτώσεις υποτροπιαζόντων ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων.

- Απόξεση και ηλεκτροκαυτηρίαση (διαθερμοπηξία)
Ο όγκος αφαιρείται ξύνοντάς τον με την βοήθεια ενός ξέστρου και καυτηριάζεται με την βοήθεια της διαθερμοπηξίας, για να καταστραφεί ο πρωτογενής όγκος και να ελεγχθεί η αιμορραγία. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται μερικές φορές σε βαθύτερα στρώματα, με σκοπό να επιβεβαιωθεί ότι δεν υπάρχουν εναπομείναντα καρκινικά κύτταρα. Τα ποσοστά επιτυχίας αυτής της μεθόδου πλησιάζουν εκείνα της χειρουργικής αφαίρεσης για την αντιμετώπιση των επιφανειακών διηθημένων ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων με χαμηλό ρίσκο. Όμως, δεν ενδείκνυται για περιπτώσεις πιο επιθετικών διηθημένων ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων και για αυτά που βρίσκονται σε σημεία υψηλού κινδύνου, ή δύσκολων περιοχών, όπως τα αυτιά, χείλη, βλέφαρα, καθώς και γεννητικών οργάνων.

- Κρυοχειρουργική
Με αυτή την μέθοδο, ο ιατρός καταστρέφει τον ιστό του όγκου, χρησιμοποιώντας υγρό άζωτο, με την βοήθεια μιας συσκευής σπρέι. Με αυτή την μέθοδο δεν συντρέχει λόγος αναισθησίας και δεν υπάρχει ούτε τομή, ούτε αιμορραγία. Κατά την διάρκεια της ίδιας επίσκεψης, ο ιατρός επαναλαμβάνει την διαδικασία μερικές φορές, με σκοπό την επιβεβαίωση της καταστροφής όλων των κακοηθών κυττάρων. Στην περίπτωση κατά την οποία αναπτύσσεται κρούστα, εκείνη αποκολλάται και πέφτει μόνη της, σε διάστημα μερικών εβδομάδων
Είναι πιθανόν, μετά την κρυοχειρουργική, να προκύψει ερυθρότητα, οίδημα, εμφάνιση φυσαλίδων με υγρό και κρούστες. Σε ασθενείς με σκούρα επιδερμίδα, είναι πιθανόν να υπάρξει απώλεια χρώματος.
Η κρυοχειρουργική αποτελεί μία οικονομική και εύκολη στην διαχείριση αντιμετώπιση και είναι θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με αιμορραγικές διαταραχές, ή δυσανεξία στην αναισθησία. Όμως, ποσοστιαία, είναι λιγότερο επιτυχής θεραπεία σε σύγκριση με τις άλλες χειρουργικές μεθόδους. Ανάλογα με την πείρα του ιατρού, το ποσοστό επιτυχίας στην αντιμετώπιση επιφανειακών ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων με την μέθοδο αυτή, σε διάστημα πενταετίας, απεδείχθη 95% ή, και υψηλότερο, σε επιλεγμένα γενικευμένα επιφανειακά επιθηλιώματα.
Η κρυοχειρουργική δεν χρησιμοποιείται σήμερα συχνά για επιθετικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (SCC) επειδή, βαθύτερα τμήματα του όγκου δύνανται να παραλειφθούν αφενός και αφετέρου, οι ιστοί με ουλές προερχόμενες από την κρυοχειρουργική, πιθανόν να αποκρύψουν κάποια ένδειξη επανεμφάνισης του όγκου.

- Ακτινοβολία
Οι δέσμες ακτινών Χ κατευθύνονται στον όγκο και δεν συντρέχει λόγος χειρουργικής τομής, ή αναισθησίας. Η καταστροφή του όγκου απαιτεί συνήθως μια σειρά θεραπειών, διάρκειας από μια έως τέσσερις εβδομάδες. Μερικές φορές απαιτείται, η θεραπεία να είναι καθημερινή για το διάστημα ενός μηνός. Τα ποσοστά επιτυχίας κυμαίνονται ανάμεσα σε 85 % έως 95%. Αυτή η τεχνική περιλαμβάνει μακροπρόθεσμα προβλήματα κοσμητικά, κινδύνους οι οποίοι συνδέονται με ακτινοβολία, καθώς και πολλαπλές επισκέψεις. Για αυτούς τους λόγους, η συγκεκριμένη μορφή αντιμετώπισης εφαρμόζεται σε όγκους οι οποίοι παρουσιάζουν δυσκολία στο να αντιμετωπισθούν χειρουργικά και σε ασθενείς στους οποίους δεν ενδείκνυται το χειρουργείο, όπως στην περίπτωση των ηλικιωμένων, ή εκείνων με βεβαρημένη υγεία.

- Φωτοδυναμική θεραπεία
Αυτή η μέθοδος είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για όγκους στο πρόσωπο και την περιοχή του κρανίου. Ένας φωτοευαίσθητος παράγοντας, όπως το τοπικό 5-αμινολεβουλινικό οξύ (5-ALA), εφαρμόζεται τοπικά στους όγκους, στο γραφείο του ιατρού και απορροφάται από τα καρκινικά κύτταρα. Την επόμενη μέρα, ο ασθενής επιστρέφει και οι συγκεκριμένες περιοχές ενεργοποιούνται με την βοήθεια ενός ειδικού φωτός. Επιλεκτικά, η μέθοδος αυτή καταστρέφει ακανθοκυτταρικά καρκινώματα ενώ, συγχρόνως, προκαλεί μηδαμινή βλάβη στον περιβάλλοντα υγιή ιστό. Η μέθοδος αυτή δεν έχει εγκριθεί από τον Οργανισμό φαρμάκων (FDA) στις ΗΠΑ, για την αντιμετώπιση των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων Η μέθοδος αν και είναι αποτελεσματική σε μη διηθημένα καρκινώματα, δεν ενδείκνυται, προς το παρόν, για επιθετικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα. Έχει αποτελεσματικότητα μόνο σε πρώιμους, μη επιθετικούς όγκους, αλλά οι πιθανότητες επανεμφάνισής τους κυμαίνονται από 0 έως 52 %, έτσι η μέθοδος δεν συνιστάται για διηθητικά καρκινώματα. Η ερυθρότητα και το οίδημα αποτελούν συνηθισμένες παρενέργειες. Κατόπιν της θεραπείας, οι ασθενείς αποκτούν τοπική φωτοευαισθησία στο σημείο όπου εφαρμόστηκε το 5- ΑLA, για διάστημα 48 ωρών. Γι αυτό τον λόγο, η έκθεση στον ήλιο θα πρέπει να αποφευχθεί.

- Χειρουργική αφαίρεση με LASER

Αφαιρείται η εξωτερική στοιβάδα του δέρματος και σε ποικίλη ποσότητα βαθύτερου δέρματος, με την χρήση laser διοξειδίου του άνθρακα (carbon dioxide), ή erbium Y.A.G. Η μέθοδος είναι αναίμακτη και ο ιατρός έχει την δυνατότητα έλεγχου του βάθους του ιστού που αφαιρείται. Καθώς κόβει γίνεται ταυτόχρονα και αιμόσταση των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για ασθενείς οι οποίοι αντιμετωπίζουν ανωμαλίες αιμόστασης. Χρησιμοποιείται συχνά όταν οι άλλες μέθοδοι έχουν εφαρμοστεί και αποτύχει. Σε σύγκριση όμως με άλλες τεχνικές, υπάρχουν ελαφρώς περισσότερες πιθανότητες να δημιουργηθεί ουλή και αποχρωματισμό. Επίσης, οι πιθανότητες επανεμφάνισής του μετά την θεραπεία με laser, κυμαίνονται όσο και οι πιθανότητες επανεμφάνισής του μετά την φωτοδυναμική θεραπεία, δηλαδή από 0 - 52%. H θεραπεία αυτή δεν έχει ακόμη εγκριθεί από το FDA στις ΗΠΑ, για την αντιμετώπιση των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων

- Τοπική εφαρμογή φαρμάκων
Η 5 - φλουορουρακίλη (fluorouracil 5-FU) και η ιμικιμόδη (imiquimod) είναι εγκεκριμένα και τα δύο από τον Οργανισμό φαρμάκων των Η.ΠΑ (F.D.A), για την αντιμετώπιση των ακτινικών υπερκερατώσεων (ΑΚ), καθώς και επιφανειακών βασικοκυτταρικών καρκινωμάτων. Διεξάγεται ακόμη έρευνα, όσον αφορά την χρήση τους στη θεραπεία μερικών επιφανειακών ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC). Έχει αναφερθεί σαν αποτελεσματική η αντιμετώπιση της νόσου Bowen, μιας μορφής ενός μη επιθετικού σε αρχικά στάδια (in situ) ακανθοκυτταρικού καρκίνου, με την εφαρμογή των παραπάνω φαρμάκων. Όμως, επιθετικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με 5-FU. Παρόλο που, κάποιες δοκιμές έχουν δείξει ότι τo imiquimod πιθανόν να αποδειχθεί αποτελεσματικό σε μερικά επιθετικά ακανθοκυτταρικά (SCC), δεν είναι ακόμη εγκεκριμένο για τη συγκεκριμένη χρήση. Το Ιmiquimod ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα με σκοπό να παράγει ιντερφερόνη, η οποία επιτίθεται σε καρκινικά και προκαρκινικά κύτταρα.

Τι δεν πρέπει να ξεχνάμε σχετικά με τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα

Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα συνήθως παραμένουν περιορισμένα στην επιδερμίδα (στην ανώτερη στοιβάδα του δέρματος) για αρκετό χρονικό διάστημα. Όμως, όσο αυτοί οι όγκοι αναπτύσσονται, τόσο πιο εκτεταμένη θεραπεία απαιτείται. Τελικά, διηθούν τους υποκείμενους ιστούς και αυτό το γεγονός πιθανόν να οδηγήσει σε σοβαρές δυσμορφίες και, μερικές φορές, ακόμη και στην απώλεια ενός οφθαλμού, μύτης, ή αυτιού.
Ένα μικρό ποσοστό αυτών (εκτιμάται από 2 έως σχεδόν 10 %) εξαπλώνονται (δίνουν μεταστάσεις) σε άλλους απομακρυσμένους ιστούς, ή όργανα. Σε αυτή την περίπτωση, τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα συχνά απειλούν την ζωή του ασθενούς. Περίπου 2.500 ασθενείς πεθαίνουν κάθε χρόνο στις Η.Π.Α.
Οι μεταστάσεις παρατηρούνται συχνότερα σε σημεία του δέρματος όπου υπάρχει χρόνια φλεγμονή, δερματικές βλάβες καθώς επίσης και στο αυτί, τη μύτη, το χείλος και στους βλεννογόνους, οι οποίοι συμπεριλαμβάνουν το στόμα, τους ρώθωνες, τα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό και την περιτονία των εσωτερικών οργάνων.
Λόγω του ότι πολλές θεραπευτικές επιλογές εμπλέκουν χειρουργικές επεμβάσεις, μπορεί να παρατηρηθεί δημιουργία ουλών στο σημείο αφαίρεσης του όγκου, οι οποίες είναι αισθητικά αποδεκτές όταν πρόκειται για μικρούς όγκους, αλλά, όταν αφαιρούνται μεγάλα επιθηλιώματα, θα χρειασθεί επανορθωτική χειρουργική με δερματικά μοσχεύματα για να καλυφθεί η περιοχή.

Δείτε ενδιαφέροντα περιστατικά στη συνέχεια.