Στάδιο 0 (in situ)

Στο στάδιο αυτό, ο κακοήθης όγκος περιορίζεται στα ανώτερα στρώματα του δέρματος. Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε λεμφαδένες. Οι ασθενείς οι οποίοι βρίσκονται σ' αυτό το στάδιο θεωρούνται ότι είναι πολύ χαμηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή, ή απομακρυσμένες μεταστάσεις. Η παρακολούθηση των ασθενών αυτών περιλαμβάνει μηνιαία αυτοεξέταση και ετήσια εξέταση από τον ειδικό. Με την κατάλληλη θεραπεία, έχουν πενταετή, ή δεκαετή επιβίωση, η οποία αγγίζει το 99%.

Στάδιο Ι

Ορίζεται ως το μελάνωμα το οποίο έχει πάχος έως 2 χιλ. Πιθανόν να παρουσιάζει εξέλκωση, η οποία είναι ορατή μόνο στο μικροσκόπιο και όχι δια γυμνού οφθαλμού. Δεν υπάρχουν αποδείξεις για εξάπλωση σε λεμφαδένες .Ο μιτωτικός δείκτης, ο οποίος υπολογίζεται από τον παθολογοανατόμο, περιγράφει πόσο γρήγορα πολλαπλασιάζονται τα καρκινικά κύτταρα. 

Υπάρχουν δύο υποκατηγορίες:
Στάδιο Ia, στο οποίο ο όγκος έχει πάχος λιγότερο από ένα χιλ., δεν έχει εξέλκωση και ο μιτωτικός δείκτης είναι μικρότερος από 1/ χιλ.

Στάδιο Ιb, στο οποίο ο όγκος έχει πάχος μεταξύ ενός και δύο χιλ., με εξέλκωση και μιτωτικό δείκτη ίσο, ή μεγαλύτερο του 1/χιλ. Οι ασθενείς θεωρούνται χαμηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή, ή απομακρυσμένες μεταστάσεις.
Η θεραπεία είναι η χειρουργική αφαίρεση και, σε κάποιες περιπτώσεις βιοψία φρουρού λεμφαδένα, ανάλογα με το στάδιο του μελανώματος και την εκτίμηση του γιατρού Η χειρουργική αντιμετώπιση ονομάζεται ευρεία εκτομή και έχει ως στόχο την αφαίρεση όλων των καρκινικών κυττάρων που έχουν απομείνει μετά τη βιοψία. Σύμφωνα με τους προτεινόμενους από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας κανόνες, θα πρέπει να υπάρχει ένα όριο 1εκ. προς όλες τις κατευθύνσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτείται μόσχευμα δέρματος για να καλυφθεί το τραύμα, ειδικά στο πρόσωπο και τα δάχτυλα. Η βιοψία του φρουρού λεμφαδένα έχει μεγαλύτερη ακρίβεια όταν δεν έχουν επηρεαστεί τα λεμφαγγεία της περιοχής από προηγηθείσα ευρεία χειρουργική εκτομή. Επομένως, σε γενικές γραμμές, η βιοψία του φρουρού λεμφαδένα και η χειρουργική ευρεία εκτομή γίνονται στην ίδια χειρουργική επέμβαση και, μάλιστα, η βιοψία του λεμφαδένα πρέπει να προηγηθεί.
Η παρακολούθηση για το στάδιο Ι είναι: μηνιαία αυτοεξέταση του δέρματος, ετήσια εξέταση του δέρματος από τον ειδικό, φυσική εξέταση από γιατρό κάθε 3-12 μήνες την πρώτη πενταετία και, μετά την πενταετία, κατ' έτος και μηνιαία αυτοεξέταση των λεμφαδένων.Η πενταετής επιβίωση, μετά τη θεραπεία, για το στάδιο Ιa είναι 97% και για το Ιb 92%. Η δεκαετής επιβίωση είναι για το στάδιο Ιa 95% και για το Ιb 86%.

Στάδιο ΙΙ

Ορίζεται από δυο χαρακτηριστικά: το πάχος του όγκου (κατά Breslow 1-2-4 χιλ.) και την εξέλκωση, η οποία είναι ορατή μόνο στο μικροσκόπιο και όχι δια γυμνού οφθαλμού. Δεν παρουσιάζει επέκταση σε λεμφαδένες, ή απομακρυσμένες μεταστάσεις.

Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά αυτά υπάρχουν τρεις υποκατηγορίες: ΙΙa, IIb ,IIc.
Οι ασθενείς με στάδιο ΙΙ του μελανώματος θεωρούνται μεταξύ ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή, ή απομακρυσμένες μεταστάσεις.
Η θεραπεία του σταδίου ΙΙ περιλαμβάνει: α) χειρουργική αντιμετώπιση (2 εκ. όριο για τα στάδια ΙΙa και ΙΙb και 2-4 εκ. όριο για το στάδιο ΙΙc), β) βιοψία του φρουρού λεμφαδένα, η οποία γίνεται για όλους τους όγκους του σταδίου ΙΙ, ανεξαρτήτως μεγέθους και γ) συμπληρωματική συστηματική ανοσοθεραπεία (ιντερφερόνη, σύγχρονα φάρμακα).
Η παρακολούθηση περιλαμβάνει ότι και στο στάδιο Ι και, επιπλέον, απεικονιστικές μεθόδους (αξονική, μαγνητική τομογραφία, pet/ct), ανάλογα με τα συμπτώματα. Η πενταετής επιβίωση, μετά τη θεραπεία, για το στάδιο ΙΙa είναι 81%, για το ΙΙb 70% και για το ΙΙc 53%. Η δεκαετής επιβίωση είναι για το στάδιο ΙΙa 67%, για το ΙΙb 57% και για το ΙΙc 40%.

Στάδιο ΙΙΙ

Είναι ανεξάρτητο του μεγέθους του όγκου και, σε όλες τις περιπτώσεις, συμμετέχουν οι λεμφαδένες, χωρίς απομακρυσμένες μεταστάσεις. Ανάλογα με τον αριθμό των λεμφαδένων που είναι διηθημένοι, υπάρχουν τρεις υποκατηγορίες: α) το σταδιο ΙΙΙa, με μικρομεταστάσεις σε έως τρεις λεμφαδένες, β) το στάδιο ΙΙΙb, με μακρομεταστάσεις σε έως τρεις λεμφαδένες και γ) το στάδιο ΙΙΙc, με μεταστάσεις σε τέσσερις, ή περισσότερους λεμφαδένες.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι ίδια με αυτή του το σταδίου ΙΙ και, αν υπάρχουν διογκωμένοι λεμφαδένες, γίνεται λεμφαδενικός καθαρισμός. Κάποιες θεραπείες, οι οποίες εφαρμόζονται στο στάδιο ΙV, μελετώνται κλινικά και για το στάδιο ΙΙΙ. Μελανώματα σταδίου ΙΙΙ στα οποία δεν ήταν εφικτή η αφαίρεση όλου του όγκου, αντιμετωπίζονται όπως το στάδιο ΙV. Η ακτινοθεραπεία βελτιώνει μόνο τον έλεγχο της νόσου σε τοπικό επίπεδο.
Η παρακολούθηση του σταδίου ΙΙΙ είναι η ίδια με αυτή του σταδίου ΙΙ. Απεικονιστικές εξετάσεις είναι απαραίτητες μέχρι την πενταετία. Η πενταετής επιβίωση, μετά τη θεραπεία, είναι για το στάδιο ΙΙΙa 78%, για το ΙΙΙb 59% και για το ΙΙΙc 40%. Η δεκαετής επιβίωση είναι για το στάδιο ΙΙΙa 68%, για το ΙΙΙb 43% και για το ΙΙΙc 24%.

Στάδιο IV

Το μελάνωμα έχει εξαπλωθεί, πέραν των τοπικών λεμφαδένων, σε περισσότερο απομακρυσμένες περιοχές του σώματος. Συνήθεις εστίες μεταστάσεων είναι ζωτικά όργανα (πνεύμονες, όργανα της κοιλίας, εγκέφαλος και οστά), μαλακοί ιστοί, όπως το δέρμα, ή το υποδόριο και απομακρυσμένοι λεμφαδένες. Τα επίπεδα της LDH (εξέταση αίματος) πιθανόν να είναι ανεβασμένα. Ανάλογα με την εντόπιση των μεταστάσεων και τα επίπεδα της LDH, υπάρχουν τρεις υποκατηγορίες: IVa, IVb, IVc.
Η θεραπεία είναι η ίδια με αυτή του σταδίου ΙΙΙ. Η πενταετής επιβίωση, μετά τη θεραπεία, κυμαίνεται από 9-60%.

Παλαιότερες σταδιοποιήσεις όπως η κατά Clark τείνουν να εγκαταλειφθούν .

Η σημασία της βιοψίας του φρουρού λεμφαδένα

Η βιοψία αυτή είναι μια εξειδικευμένη διαδικασία, στην οποία καθορίζεται αν κύτταρα μελανώματος έχουν εξαπλωθεί στους φρουρούς λεμφαδένες. Οι λεμφαδένες αυτοί είναι οι πλησιέστεροι στο σημείο της ανάπτυξης του πρωτοπαθούς μελανώματος. Ο φρουρός λεμφαδένας είναι ο πρώτος από τους λεμφαδένες στους οποίους καταλήγει ο πρωτοπαθής όγκος και, ως εκ τούτου, είναι εκείνος στον οποίον, πιθανόν, να έχουν εξαπλωθεί τα καρκινικά κύτταρα.

Πότε ενδείκνυται η βιοψία φρουρού λεμφαδένα
-Όταν το μελάνωμα είναι ίσο, ή μεγαλύτερο από 1 χιλ.
-Όταν παρατηρείται εξέλκωση του μελανώματος, ανεξαρτήτως πάχους
-Όταν υπάρχουν θετικά όρια
-Όταν παρατηρείται λεμφαγγειακή διήθηση
-Όταν υπάρχει μιτωτικός δείκτης σε νεαρά άτομα

Πότε δεν ενδείκνυται η βιοψία φρουρού λεμφαδένα-
-Όταν το μελάνωμα είναι μικρότερο από 0,76 χιλ.
-Όταν είναι ήδη γνωστή διήθηση λεμφαδένα (στάδιο ΙΙΙ)
-Όταν υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις (στάδιο ΙV)

Πως γίνεται η βιοψία του φρουρού λεμφαδένα
Προηγείται χαρτογράφηση των λεμφαγγείων, με τη βοήθεια σπινθηρογραφήματος του δέρματος και ειδικής κάμερας, η οποία καταγράφει τους φρουρούς λεμφαδένες. Στη συνέχεια, γίνεται έγχυση ειδικής μπλε βαφής, η οποία θα χρωματίσει τους ήδη καταγεγραμμένους στο σπινθηρογράφημα λεμφαδένες και θα βοηθήσει το χειρουργό να τους αφαιρέσει. Ευρεία εκτομή του όγκου θα ακολουθήσει τη βιοψία του φρουρού λεμφαδένα. Εάν ο φρουρός λεμφαδένας δεν έχει καρκινικές μεταστάσεις, δεν υπάρχει περίπτωση ο καρκίνος να έχει εξαπλωθεί σε άλλους λεμφαδένες και δεν είναι απαραίτητη περαιτέρω χειρουργική αντιμετώπιση.
Αν υπάρχει διήθηση του φρουρού λεμφαδένα, χωρίς άλλες εντοπίσεις στο σώμα, τότε είναι αναγκαία η αφαίρεση όλων των λεμφαδένων στην περιοχή (ολικός λεμφαδενικός καθαρισμός).
Η επιβίωση των ασθενών είναι αισθητά καλύτερη, στις περιπτώσεις στις οποίες έχουν εντοπιστεί διηθημένοι λεμφαδένες κατά τη βιοψία φρουρού λεμφαδένα, σε αντίθεση με τις περιπτώσεις στις οποίες εντοπίστηκαν διηθημένοι λεμφαδένες κατά την εξέταση από το γιατρό.
Πηγή : American Cancer Society