Μελάνωμα, τι είναι, διάγνωση, πρόληψη, θεραπεία

μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Έκθεση εικόνων

Πρόκειται για κακοήθη όγκο των μελανοκυττάρων, δηλαδή των κυττάρων τα οποία παράγουν τη μελανίνη (χρωστική που προκαλεί το μαύρισμα). Συνήθως εκδηλώνεται με μια καφέ, ή μαύρη κηλίδα, είτε σε υγιές δέρμα, είτε, σπανιότερα, μέσω κάποιας προϋπάρχουσας ελιάς.

Η συχνή και έντονη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι ο κυριότερος περιβαλλοντικός παράγοντας ο οποίος προκαλεί μελάνωμα.Η περιοδική έκθεση σε έντονο φως του ήλιου, που έχει ως αποτέλεσμα το έγκαυμα, φαίνεται να είναι στενότερα συνδεδεμένη με την εμφάνιση μελανώματος, απ' ότι η ημερήσια έκθεση στον ήλιο. Αυτό σημαίνει, ότι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όσοι πάνε διακοπές σε μέρη με έντονη ηλιοφάνεια, ή συμμετέχουν σε υπαίθριες δραστηριότητες.

Όλοι οι άνθρωποι έχουν πιθανότητες να προσβληθούν. Και, σε αντίθεση με τα καρκινώματα, το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Αν και τα μισά περιστατικά των μελανωμάτων εμφανίζονται σε άτομα άνω των 50 ετών, αποτελεί έναν από τους συχνότερους καρκίνους στους νέους (σπανίως στα παιδιά) - η μέση ηλικία κατά τη διάγνωση εκτιμάται ότι είναι τα 30 έτη.
Αποτελεί μία από τις συχνότερες μορφές καρκίνου, καθώς σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), αναλογεί σε μία από τις τρεις περιπτώσεις. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η νόσος κάθε χρόνο προκαλεί περίπου 55.000 θανάτους παγκοσμίως, αριθμός ο οποίος διπλασιάστηκε από το 1990. Η WHO πάντως επισημαίνει ότι, το 90% των δερματικών καρκίνων, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων τύπων του μελανώματος, μπορούν να θεραπευτούν εφόσον η διάγνωση γίνει εγκαίρως. Το κακοήθες μελάνωμα, αν και είναι ο σπανιότερος καρκίνος του δέρματος, θεωρείται ο πιο επικίνδυνος, καθώς μπορεί να προκαλέσει μετάσταση. Όσο νωρίτερα πραγματοποιηθεί η διάγνωση, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες ίασης. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών, είναι δυνατή η πλήρης ίαση ενός μελανώματος αν η θεραπεία πραγματοποιηθεί στο πρώτο στάδιό του.

Το μελάνωμα, δεν είναι απλά ένας καρκίνος του δέρματος, είναι ο μόνος, καρκίνος του δέρματος που μπορεί να σας σκοτώσει.

Ειδικότερα, αν έχετε τα παρακάτω χαρακτηριστικά, ή παθήσεις, διατρέχετε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος
• Ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα
• Κόκκινα, ή ξανθά μαλλιά
• Μπλε μάτια
• Περιορισμένη δυνατότητα μαυρίσματος, ή πλήρη αδυναμία
• Συχνή εμφάνιση φακίδων

• Ιστορικό ενός, ή περισσοτέρων οξέων εγκαυμάτων από τον ήλιο πριν τα 18
• Χρησιμοποίηση solarium, λαμπών τεχνητού μαυρίσματος, ή χημικών σκευασμάτων μαυρίσματος για λόγους ιατρικούς, ή αισθητικούς
• Πολυάριθμες ακτινικές κερατώσεις : επίπεδες, ροζ, φολιδωτές κηλίδες οι οποίες αναπτύσσονται σε, καταστραμμένα από τον ήλιο σημεία του δέρματος ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας και ανοιχτόχρωμης επιδερμίδας.
• Λευκές κηλίδες (σημεία αποχρωματισμού) μικρά, ή και μεγαλύτερα, τα οποία βρίσκονται στο πρόσωπο, χέρια, θώρακα, πόδια και σχετίζονται με τη γήρανση και την καταστροφή του δέρματος από τον ήλιο.
Σε γενικές γραμμές, όσο περισσότερο ευαίσθητοι είσαστε απέναντι στην υπεριώδη ακτινοβολία, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος του μελανώματος.
Το μελάνωμα είναι μία κακοήθεια που μπορεί να προληφθεί!

Το τεχνητό μαύρισμα

Υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ, 6000 νέες περιπτώσεις μελανώματος κάθε χρόνο σχετίζονται με το τεχνητό μαύρισμα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) έχει κατατάξει το τεχνητό μαύρισμα (indoor tanning) και όλες τις συσκευές solarium στην κατηγορία 1 των αιτιολογικών παραγόντων οι οποίοι προκαλούν καρκίνο, μαζί με το κάπνισμα και την άσβεστο. Η χρήση αυτών των μηχανημάτων μπορεί να γίνει και σε μη εξουσιοδοτημένους χώρους, όπως γυμναστήρια, κέντρα αισθητικής κλπ., χωρίς την απαιτούμενη άδεια, χωρίς την ενημέρωση των χρηστών για τους κινδύνους του τεχνητού μαυρίσματος, συνήθως σε πολύ χαμηλή τιμή ή, και δωρεάν μαζί με άλλες υπηρεσίες, τις οποίες προσφέρουν στους πελάτες τους.
Το τεχνητό μαύρισμα είναι σαν το κάπνισμα για το δέρμα.

Συχνότητα - Επιδημιολογία
Για την περίοδο 2008 – 2012, με δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το μελάνωμα ήταν ο τρίτος σε συχνότητα διαγνωσμένος καρκίνος για τις γυναίκες σε ηλικία από 20 – 39 ετών και ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος για τους άνδρες της ίδιας ηλικίας. Το μελάνωμα ΔΕΝ είναι ασθένεια που αφορά μεγάλες ηλικίες. 4,7 εκατομμύρια άνθρωποι μαθαίνουν κάθε χρόνο ότι έχουν καρκίνο του δέρματος. 5 -7% των καρκίνων αυτών είναι μελάνωμα. 300 - 400 άτομα στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με μελάνωμα. Για τις ΗΠΑ, ο καθηγητής Glazer σε πρόσφατη μελέτη του, όταν άθροισε τα περιστατικά διηθητικού και επιφανειακού μελανώματος (in situ), υπολόγισε ότι ένας σε κάθε 28 Αμερικανούς θα εμφανίσει κάποια μορφή μελανώματος στη ζωή του. Υπολογίζεται ότι το 2016 περίπου 10100 Αμερικανοί πέθαναν από μελάνωμα, ενώ το 2009 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 8650 άτομα. Oι νεαροί άνδρες αποτελούν το 40% των περιστατικών μελανώματος, αλλά πάνω από το 60% των θανάτων από μελάνωμα.
Στις ΗΠΑ όπου υπάρχουν στοιχεία, κάθε ώρα πεθαίνει ένας συνάνθρωπός μας από μελάνωμα.

Γενετική προδιάθεση στο μελάνωμα

Οι εξελίξεις στη γενετική δείχνουν ότι υπάρχουν γονίδια που σχετίζονται με την εμφάνιση μελανώματος. Αυτό δεν σημαίνει ότι το μελάνωμα είναι κληρονομικό, αλλά ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση, δηλαδή «μεταφέρονται» γενετικά συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων.
Οι μεταλλάξεις αυτές ενδέχεται να οδηγήσουν στη μη ομαλή παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών από τα κύτταρα του οργανισμού, με τελικό αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος από την έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες οι οποίοι ευθύνονται, κατά κύριο λόγο, για το μελάνωμα, όπως για παράδειγμα η υπεριώδης ακτινοβολία. Παρόλα αυτά, είναι ιδιαίτερα πιθανό, άτομα με προδιάθεση, να μην εμφανίσουν ποτέ μελάνωμα. Έχουν ήδη καταγραφεί αρκετά γονίδια με την παραπάνω επίδραση, όμως κάθε έρευνα αποκαλύπτει την ανάγκη περαιτέρω εξέτασης για να χαρτογραφηθούν όλα. Οι πιθανότητες για ένα άτομο να έχει αντίστοιχες μεταλλάξεις στα γονίδια, σχετίζονται με το γενετικό κώδικα των γονιών του. Αν ένας γονιός έχει αυτή τη μετάλλαξη, τότε υπάρχουν 50% πιθανότητες να κληρονομηθεί στο παιδί. Οι επιστήμονες συνιστούν την πραγματοποίηση γενετικού τεστ για να εξακριβωθεί η ύπαρξη γενετικής μετάλλαξης. Αυτό το τεστ, δυστυχώς, δεν υπάρχει στην Ελλάδα.
Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία τα οποία καθιστούν πιθανότερη τη γενετική προδιάθεση. Μεταξύ αυτών είναι η εμφάνιση δύο μελανωμάτων που δεν έχουν σχέση μεταξύ τους (δεύτερο πρωτοπαθές μελάνωμα) και η ύπαρξη δύο, ή περισσοτέρων συγγενών πρώτου βαθμού (ή τριών και άνω, οποιουδήποτε βαθμού) με μελάνωμα.
Η πρόωρη ηλικιακά εμφάνιση σπίλων δεν θεωρείται πλέον σημάδι αυξημένου κληρονομικού κινδύνου εμφάνισης μελανώματος. Τι σημαίνει η ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης;
Εκτιμάται ότι, κατά μέσο όρο, η πιθανότητα εμφάνισης μελανώματος είναι περίπου 2% ,ενώ είναι υψηλότερη στους άνδρες. Η πιθανότητα αυτή διπλασιάζεται/ τριπλασιάζεται αν υπάρχει περίπτωση συγγενούς πρώτου βαθμού με μελάνωμα, ενώ είναι υπερπολλαπλάσια όταν οι πρόκειται για περισσότερους.
Άνθρωποι με διαπιστωμένη γενετική προδιάθεση χρειάζεται να εξετάζουν προσεκτικά το δέρμα τους κάθε μήνα και να ελέγχουν πιθανές αλλαγές στο σχήμα των κρεατοελιών, δείτε περισσότερα εδώ. Η εξέταση αυτή θα έπρεπε να εκκινεί από την ηλικία των 10 ετών, ενώ θεωρείται αναγκαία μια ετήσια εξέταση από εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό.

Η έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος

οδηγεί με βεβαιότητα στην πλήρη και οριστική θεραπεία του. Συχνά, πιθανόν μετά την αρχική βιοψία, να χρειαστεί μια συμπληρωματική εκτομή με μεγαλύτερα όρια. Εδώ, βλέπετε την αισθητικά άψογη ουλή που άφησε η συμπληρωματική εκτομή στην περιοχή της κνήμης.

Τα στάδια του μελανώματος
Στάδιο Ο (in situ).
Στο στάδιο αυτό, ο κακοήθης όγκος περιορίζεται στα ανώτερα στρώματα του δέρματος. Οι ασθενείς οι οποίοι βρίσκονται σ' αυτό το στάδιο θεωρούνται ότι είναι πολύ χαμηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή, ή απομακρυσμένες μεταστάσεις.
Στάδιο Ι
Ορίζεται ως το μελάνωμα το οποίο έχει πάχος έως 2 χιλ. Πιθανόν να παρουσιάζει εξέλκωση, η οποία είναι ορατή μόνο στο μικροσκόπιο και όχι δια γυμνού οφθαλμού. Οι ασθενείς θεωρούνται χαμηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή, ή απομακρυσμένες μεταστάσεις.

Στάδιο ΙΙ
Ορίζεται από δυο χαρακτηριστικά: το πάχος του όγκου (κατά Breslow 1-2-4 χιλ.) και την εξέλκωση, η οποία είναι ορατή μόνο στο μικροσκόπιο και όχι δια γυμνού οφθαλμού. Δεν παρουσιάζει επέκταση σε λεμφαδένες, ή απομακρυσμένες μεταστάσεις.
Στάδιο ΙΙΙ
Είναι ανεξάρτητο του μεγέθους του όγκου και, σε όλες τις περιπτώσεις, συμμετέχουν οι λεμφαδένες, χωρίς απομακρυσμένες μεταστάσεις.
Στάδιο IV
Το μελάνωμα έχει εξαπλωθεί, πέραν των τοπικών λεμφαδένων, σε περισσότερο απομακρυσμένες περιοχές του σώματος. Συνήθεις εστίες μεταστάσεων είναι ζωτικά όργανα (πνεύμονες, όργανα της κοιλίας, εγκέφαλος και οστά), μαλακοί ιστοί, όπως το δέρμα, ή το υποδόριο και απομακρυσμένοι λεμφαδένες.

Τι κάνει τη διαφορά στο μελάνωμα
Παρατηρώντας αυτή την εικόνα, πιθανόν να μην εντοπίσετε τις διαφορές μεταξύ της μύτης ενός μολυβιού, διαμέτρου 1 χιλιοστού, τη μύτη ενός στυλό, διαμέτρου 2 χιλιοστών και τη μικρή γόμα στο πίσω μέρος ενός μολυβιού, διαμέτρου 5 χιλιοστών. Και όμως αυτή η μικρή, ασήμαντη διαφορά στο μάτι, μπορεί να είναι ζήτημα ζωής, ή θανάτου όταν πρόκειται για ένα μελάνωμα του δέρματος.

Θεραπεία του μελανώματος
Η αφαίρεση και ιστολογική εξέταση ενός ύποπτου μελαγχρωματικού σπίλου ο οποίος διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως η αύξηση του μεγέθους, η αλλαγή χρώματος, το ανώμαλο σχήμα και η εξέλκωση, αποτελεί το πρώτο σωστό βήμα για πιστοποίηση του μελανώματος.

Η αφαίρεση του ύποπτου σπίλου διενεργείται με τοπική αναισθησία και ακολουθεί άμεση συρραφή του τραύματος. Ακολούθως, το παρασκεύασμα αποστέλλεται για ιστολογική εξέταση. Εάν η ιστολογική εξέταση δείξει ότι πρόκειται για μελάνωμα, ακολουθεί, συνήθως με γενική αναισθησία, η συμπληρωματική ευρεία εκτομή του μελανώματος και, σε απόσταση 2-3 εκ., ανάλογα με τη θέση και το βάθος και, στη συνέχεια, πλαστική αποκατάσταση με δερματικό μόσχευμα, ή δερματικό κρημνό.
Ακολουθεί η διερεύνηση του λεμφαδένα φρουρού, δηλαδή του λεμφαδένα στον οποίο παροχετεύεται καταρχάς η λέμφος από την περιοχή του μελανώματος και στον οποίο θα γίνουν οι πρώτες μικρομεταστάσεις.
Την τελευταία πενταετία, όμως, παρατηρούνται εντυπωσιακές εξελίξεις και στη θεραπεία του μεταστατικού μελανώματος. Επτά νέες εγκρίσεις φαρμάκων, ή συνδυασμών έχουν γίνει στις ΗΠΑ (FDA) και στην Ευρώπη (EMA).
Η πρόοδος οφείλεται στην εισαγωγή στη θεραπεία του μελανώματος, νέων φαρμάκων, τα οποία έχουν σχέση αφ' ενός με την ανοσοθεραπεία, αφ' ετέρου με τις στοχευμένες θεραπείες κατά συγκεκριμένων μεταλλάξεων. Με αυτές τις θεραπείες έχουμε πετύχει μακρόχρονες επιβιώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το 34% των ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα, επιβιώνει περισσότερο από 5 χρόνια με την ανοσοθεραπεία και τα νέα φάρμακα. Όλα αυτά είναι εντυπωσιακά, αν αναλογιστεί κανείς ότι πριν από λίγα, μόλις, χρόνια η επιβίωση ήταν μόλις 6 μήνες. Η έρευνα συνεχίζεται πυρετωδώς και δοκιμάζονται συνδυασμοί ανοσοθεραπείας και στοχευμένων θεραπειών, ώστε στο άμεσο μέλλον, να επιτύχουμε ίαση σ' ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα.

Δείτε στην έκθεση εικόνων διάφορες μορφές μελανώματος.

Δείτε ενδιαφέροντα περιστατικά στη συνέχεια: